YENİKAPI ARKEOLOJİK BULUNTU ANALİTİK RÖLÖVESİ
Tarih: 2014
Yer: İstanbul
İşveren: Yapı Merkezi
Proje: Analitik Rölöve
İdare: Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü ve Kültür Varlıklarını Koruma ve Anıtlar Kurulu
Alan: 2500 m2
Proje Ekibi: Senem Akçay, Tanju Aslan, Gamze Yeşildağ, Ayşe Dila Demirgil
Alanın 1950 yıllarına kadar deniz kıyı şeridinde yer al
-
dığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle Marmara Denizi’nde
günümüzde de yaşanan büyük lodos fırtınaların
-
dan etkilenmesini önlemek için doğu ve güney
yönlerde mukavemetli set duvarlarıyla çevrelendiği
düşünülmektedir, sandık duvar tekniğinde inşa edilmiştir. İki dış yüzeyin harçlı taş duvar örme tekniğiyle
oluşturulması sonrası, araları harçlı molozla doldu
-
rulmuştur. Bu duvarlar, deniz kıyı şeridini dalgalara
karşı koruyan set duvarlarıdır. Bu duvarların tarihlen
-
mesi konusunda net bir görüş ortaya koymak ola
-
naksızdır. Kullanılan harç özelliği bakımından Bizans
Dönemi’nde inşa edilmiş izlenimi yaratmasına karşın,
benzer özelliğe sahip harcın Osman Dönemi’nde de
kullanılmış olması nedeniyle tarihleme konusu tartış
-
maya açıktır.
Aynı alanda 1980’li yıllarda bazı alt yapı faaliyetleri
gerçekleşmiştir. Bu çalışmalara ait izler de kazılarımız
sırasında açığa çıkmıştır. Güney deniz set duvarını
boydan boya yararak yerleştirilmiş su borusu ve alanın batı kesiminde yer alan kanalizasyon hattı, mimari
içerisinde büyük tahribatlara neden olmuştur.
Sonuç olarak ortaya çıkan yapı kalıntılarının, kazı alanının hemen batısında günümüzde yer alan Yalı Mahallesi’ne bağlı bir konut alanı olduğu düşüncesindeyiz. Yalı Mahallesi’nde günümüzde halen görülen
Geç Osmanlı Dönemi’ne ait konutlarla paralel biçim
-
de inşa edilmiş yapıların, Mustafa Kemal Paşa Caddesi
inşası sırasında alanın kamulaştırılması sonrası yıkıldığı
anlaşılmaktadır.
Alanın Kuzey bölümünde, güney bölümünde olduğu
gibi Osmanlı Dönemi’ne ait, çok sayıda mekândan
oluşan, birden çok binaya ait mimari kalıntılara rastlan
-
mıştır. Kalıntıların ortaya çıkarttığı plan, en az dört farklı
binanın zemin katlarına ait duvarlarla karşılaşıldığını
göstermektedir. Bu plana göre tanımlanan binaların
tanımlaması mekânlara göre yapılmıştır.
Bu bölgede, alanın güney bölgesinden başlayan
set duvarları kuzeydoğu ucunda alçalarak son bul
-
maktadır. Bu duvar ile kuzeyindeki (no: 28) numaralı
mekan arasında kalan boşluk doğu ve batısında
niteliksiz duvarlarla örülerek birleştirilmiştir. Bu me
-
kanın, merkezinde sıralı 3 adet kolon bulunmaktadır.
Bu mekan ateş tuğla ile örülmüş duvarlara sahiptir.
Zemini beton ile sıvanmış olup, mekanın doğu du
-
varının ortasında kapı açıklığı vardır. 28 numaralı me
-
kanın kuzey bölümünde 5 basamaklı merdiven tespit
edilmiştir. Merdivenin doğu köşesinde bir tuvalet
vardır. Tuvaletin yanında dik şekilde konumlandırılmış
künk bulunmuştur. Yapının tuğlaları arasında bağlayıcı
olarak beton kullanılmıştır.
Osmanlı arşivlerinde görülen belgeler, bölgenin 1850 ile 1900 yılları arasında birden çok, büyük
yangın geçirdiği ve bu yangınlar sonrası alanda, farklı
dönemlerde çok sayıda inşa faaliyetinin gerçekleştiği
bilgisi kuzey kanatta da geçerlidir. Mimari buluntularla
bu bilgiler örtüşmektedir. Olasılıkla 1850 yılları son
-
rası büyük yangınlarla alanda gerçekleşen inşa faali
-
yetlerinde yapılan konutlar, 1900’lü yıllara kadar çeşitli
dönemlerde farklı onarımlar geçirmiş olmalıdır. 1936
yılında yapılmış olan Pervitiç Sigorta Haritası’nın 56
numaralı paftasının 160 numaralı adasında bir mey
-
dan yer aldığı görülmektedir. Bu haritada görülen mi
-
mari izler ile bulunan duvarlar bire bir örtüşmemektedir. Kanalizasyon hattı, kazı alanını kuzeyden güneye
doğru boydan boya yararak mimari içerisinde büyük
tahribatlara neden olmuştur.
Sonuç olarak ortaya çıkan yapı kalıntılarının, kazı alanının hemen batısında günümüzde yer alan Yalı Mahallesi’ne bağlı bir konut alanı olduğu düşünülmektedir. Yalı Mahallesi’nde günümüzde halen görülen Geç
Osmanlı Dönemi’ne ait konutlarla paralel biçimde
inşa edilmiş yapıların, Mustafa Kemal Paşa Caddesi in
-
şası sırasında alanın kamulaştırılması sonrası yıkıldığı
anlaşılmaktadır.