MİMARLIK VE TASARIM STÜDYOSU
İSTANBUL

MİMARLIK VE TASARIM STÜDYOSU
İSTANBUL




YENİKAPI ARKEOLOJİK BULUNTU ANALİTİK RÖLÖVESİ

Tarih: 2014
Yer: İstanbul
İşveren: Yapı Merkezi
Proje: Analitik Rölöve
İdare: Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü ve Kültür Varlıklarını Koruma ve Anıtlar Kurulu
Alan: 2500 m2

Proje Ekibi: Senem Akçay, Tanju Aslan, Gamze Yeşildağ, Ayşe Dila Demirgil





Alanın 1950 yıllarına kadar deniz kıyı şeridinde yer al - dığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle Marmara Denizi’nde günümüzde de yaşanan büyük lodos fırtınaların - dan etkilenmesini önlemek için doğu ve güney yönlerde mukavemetli set duvarlarıyla çevrelendiği düşünülmektedir, sandık duvar tekniğinde inşa edilmiştir. İki dış yüzeyin harçlı taş duvar örme tekniğiyle oluşturulması sonrası, araları harçlı molozla doldu - rulmuştur. Bu duvarlar, deniz kıyı şeridini dalgalara karşı koruyan set duvarlarıdır. Bu duvarların tarihlen - mesi konusunda net bir görüş ortaya koymak ola - naksızdır. Kullanılan harç özelliği bakımından Bizans Dönemi’nde inşa edilmiş izlenimi yaratmasına karşın, benzer özelliğe sahip harcın Osman Dönemi’nde de kullanılmış olması nedeniyle tarihleme konusu tartış - maya açıktır.


Aynı alanda 1980’li yıllarda bazı alt yapı faaliyetleri gerçekleşmiştir. Bu çalışmalara ait izler de kazılarımız sırasında açığa çıkmıştır. Güney deniz set duvarını boydan boya yararak yerleştirilmiş su borusu ve alanın batı kesiminde yer alan kanalizasyon hattı, mimari içerisinde büyük tahribatlara neden olmuştur.


Sonuç olarak ortaya çıkan yapı kalıntılarının, kazı alanının hemen batısında günümüzde yer alan Yalı Mahallesi’ne bağlı bir konut alanı olduğu düşüncesindeyiz. Yalı Mahallesi’nde günümüzde halen görülen Geç Osmanlı Dönemi’ne ait konutlarla paralel biçim - de inşa edilmiş yapıların, Mustafa Kemal Paşa Caddesi inşası sırasında alanın kamulaştırılması sonrası yıkıldığı anlaşılmaktadır.


Alanın Kuzey bölümünde, güney bölümünde olduğu gibi Osmanlı Dönemi’ne ait, çok sayıda mekândan oluşan, birden çok binaya ait mimari kalıntılara rastlan - mıştır. Kalıntıların ortaya çıkarttığı plan, en az dört farklı binanın zemin katlarına ait duvarlarla karşılaşıldığını göstermektedir. Bu plana göre tanımlanan binaların tanımlaması mekânlara göre yapılmıştır.


Bu bölgede, alanın güney bölgesinden başlayan set duvarları kuzeydoğu ucunda alçalarak son bul - maktadır. Bu duvar ile kuzeyindeki (no: 28) numaralı mekan arasında kalan boşluk doğu ve batısında niteliksiz duvarlarla örülerek birleştirilmiştir. Bu me - kanın, merkezinde sıralı 3 adet kolon bulunmaktadır. Bu mekan ateş tuğla ile örülmüş duvarlara sahiptir. Zemini beton ile sıvanmış olup, mekanın doğu du - varının ortasında kapı açıklığı vardır. 28 numaralı me - kanın kuzey bölümünde 5 basamaklı merdiven tespit edilmiştir. Merdivenin doğu köşesinde bir tuvalet vardır. Tuvaletin yanında dik şekilde konumlandırılmış künk bulunmuştur. Yapının tuğlaları arasında bağlayıcı olarak beton kullanılmıştır.


Osmanlı arşivlerinde görülen belgeler, bölgenin 1850 ile 1900 yılları arasında birden çok, büyük yangın geçirdiği ve bu yangınlar sonrası alanda, farklı dönemlerde çok sayıda inşa faaliyetinin gerçekleştiği bilgisi kuzey kanatta da geçerlidir. Mimari buluntularla bu bilgiler örtüşmektedir. Olasılıkla 1850 yılları son - rası büyük yangınlarla alanda gerçekleşen inşa faali - yetlerinde yapılan konutlar, 1900’lü yıllara kadar çeşitli dönemlerde farklı onarımlar geçirmiş olmalıdır. 1936 yılında yapılmış olan Pervitiç Sigorta Haritası’nın 56 numaralı paftasının 160 numaralı adasında bir mey - dan yer aldığı görülmektedir. Bu haritada görülen mi - mari izler ile bulunan duvarlar bire bir örtüşmemektedir. Kanalizasyon hattı, kazı alanını kuzeyden güneye doğru boydan boya yararak mimari içerisinde büyük tahribatlara neden olmuştur.


Sonuç olarak ortaya çıkan yapı kalıntılarının, kazı alanının hemen batısında günümüzde yer alan Yalı Mahallesi’ne bağlı bir konut alanı olduğu düşünülmektedir. Yalı Mahallesi’nde günümüzde halen görülen Geç Osmanlı Dönemi’ne ait konutlarla paralel biçimde inşa edilmiş yapıların, Mustafa Kemal Paşa Caddesi in - şası sırasında alanın kamulaştırılması sonrası yıkıldığı anlaşılmaktadır.





 
TAMİRHANE MİMARLIK 2022